Sadrazam Mehmet Paşa
Sücaeddin’de(Ulukışla) yaşayan ve öküz nalbantlığı yapmak suretiyle geçimini sağlayan Eşmeli oğullarından Kara Hasan Ağa, geçim sıkıntısı çektiği için bir müddet sonra İstanbul’a göç etmiş ve orada 1550 yılında Mehmet adında bir çocuğu dünyaya gelmiştir.
Kara Mehmet, çok zeki olduğu için 17 yaşına geldiğinde, devlet adamı yetiştiren Enderun okuluna alınmış, buradan mezun olur olmaz kısa sürede başarı grafiğini yükseltip bütün dikkatleri üzerine çekmesini bilmiş, Sultan 1. Ahmet, 1610 yılında onu Halil Paşa’dan boşalan Kaptan-ı Derya komutanlığına getirmiştir. Kara Mehmet’in, namuslu ve güvenirliliği nedeniyle Sultan onu 1612 yılında kızı Gevher han Sultan ile evlendirmiştir.
Mısır Valiliği, Osmanlı devletinin ilk sıralarında yer alan gelir ve vergi kaynağıdır. Bu yüzden hemen herkes kısa zamanda zengin olabilmek için Mısır’a tayinlerini isterler. Ulukışlalı bir Türkmen çocuğu olan Kara Hasan’ın oğlu Kara Mehmet Paşa, 1608 yılında 27 yaşında iken, vezir payesiyle Mısır valisi olarak İskenderiye’ye tayin edilmiştir.
Paşa, karısını yanına alarak yola çıkar. Mısır’a geldiğinde makamına oturur oturmaz tebrikler başlar. Huzura önce vergi tahsildarları girerler. El öper ve yan yana sıralanırlar. Kapıdan çıkacakları vakit birlikte getirdikleri sandığı bırakırlar.
Paşa onlar kapıdan çıkarken müdahale eder. “Fazla heyecandan olacaktır herhalde şu sandığı unuttunuz.” dediğinde, kendisine ilk gün bir ayakbastı hediyesi getirdiklerini söylediklerinde Paşa anlara hemen sorar, “Ne var bu sandıkta?” “400 kese altın Paşa Hazretleri” derler. Valinin suratı asılır devam ederler, “Canımız size kurban Paşam. Bir o kadarını da Sultan hanıma gönderdik” derler.
Mesele anlaşılır. Mısır’ın zengin hazinesini toplayanlar, halkı bundan sonrada istedikleri gibi soyacaklardır. Paşa salonu titreten sesiyle; “Bre reziller! Bre Allah’tan korkmazlar! Bre vicdansızlar, sizde hiç mi ahlak kalmadı? Defolun! Hepinizi görevden aldım!” diye bağırır.
Sonra beraberinde getirdiği devandan Hasan Çavuş’u çağırır ve; “Bu altınları hazineye irat kaydedin ve İstanbul’a gönderin. Bu rezilleri de sürün. Bir daha da Mısır’da görünmesinler” diye emir verir.
Bu arada Mehmet Paşa Mısır, Sina ve Güney Filistin’de birçok eserler, askeri binalar yaptırır. Kaleleri onartır, camiler, imarethaneler, vakıflar tesis eder. Dört buçuk yılda büyük hizmetlere imza atar. İstanbul’a iki yıl içinde tam 1.200.000 duka (üç milyar TL ) vergi toplayıp göndermiştir. Kara Mehmet görevinde başarılı olduğu için Sultan onu İstanbul’a davet eder.
Son günlerde Sadrazam Nasuh Paşa, halktan rüşvet aldığı ve zulüm yaptığı tespit edilince görevinden alınıp idam edilmiş ve mallarına da el konulmuştur. İşte onun elde ettiği servetlerden bir kısmı aşağıya çıkarılmış;1.500.000 duka yaklaşık 3.750.000.000 TL, 1081 mücevher kılıç, her biri 50.000 dukadır (25 milyon TL). İran ve Mısır halıları, sırmalı kumaşlar ve kadife dolu depolan, 40 çift som altından üzengi, 1800 deve, 400Gyük beygiri, 6000 sığır, 50.000 koyun, çiftlikler, konaklar, cariyeler, köleler, antikalar, kısa sürede topladığı yüklü rüşvet paralara el konup hazineye aktarılmıştır.
İdam edilen Nasuh Paşa’nın yerine ilk kez Türk asıllı, Oğuz boyundan gelen, Ulukışlalı Mehmet Paşa, sadrazamlığa ve Serdar-ı Ekremliğe getirilmiştir. (22 Mayıs 1614).
Ulukışla’lı Kara Mehmet Paşa, Sadrazam ve Serdar-ı Ekrem sıfatıyla İstanbul’dan Üsküdar’a geçmiştir. Bu İran’a yeniden savaş açma anlamına gelmektedir. Şah Abbas İstanbul anlaşmasına uymayıp, yıllık vergilerini göndermemiş, aksine Osmanlı elçisi İncilli Çavuş’u iki yıl İran’da alıkoyma cüretini göstermiştir.
Mehmet Paşa, Gürcü Mehmet Paşa’yı Sadaret Kaymakamlığına (Başbakan Vekilliğine) bırakıp 11 Haziran’da Üsküdar’dan ayrıldı. Eylül ayında Halep’e geldi. Kış yaklaştığı için askeri kışlaklara dağıttı. İşin nereye varacağını anlayan Şah Abbas, İncilli Çavuş’u, kendi elçisi Kasım Bey ile birlikte, o zamana kadar ödenmeyen haraçlarla birlikte İstanbul’ a yolladı.
Sultan Ahmet’e, kendisinin büyük bir şah olduğunu, haraç verme nefsine ağır geldiğini ama savaş yapılmasını istemediğini bildirdi. Şah’ın bu özrü sultan tarafından kabul edilmedi, onun elçisini de tevkif ettirdi. Sadrazam Mehmet Paşa, Halep’te 7 ay kaldıktan sonra 18 Nisan 1616 yılında Kars’a geldi. 100.000 kişilik ordunun 4300’ünü Kars’a bıraktı. Sefer Paşa’yı Kars Beylerbeyi, Hasan Paşa’yı da Kars Muhafızı (Müstahkem Mevkii Komutanı) yaptı. Kendisi de Revan’a geldi ve burayı kuşattı.
Şah ise Nahçıvan’da bulunuyordu. Şahla sadrazam arasında elçiler mekik dokudu. Sulh gerçekleşmedi. Mehmet Paşa, Şah’ın 4 günlük ateşkes teklifini kabul etti. Osmanlı toplarıyla yıkılan surlar bu sürede tamir edildi. Kış geldi. Yüz hayvan yükü ipek karşılığı yeniden anlaşma sağlandı.
Mehmet Paşa kuşatmayı kaldırdı. Osmanlı ordusu, fırtınalı bir günde Erzurum’a döndü 4000 civarında asker, binlerce hayvan yolda donarak öldü Sultanın bilgisi dışında Şah ile anlaşma yapan, asker zayiatına sebep olan Kara Mehmet Paşa, başarısızlıkla suçlandı ve 1617 yılında Sadrazamlık görevinden alınıp, yerine Kaptan-ı Derya Damat Halil Paşa getirildi.
Mehmet Paşa da Halep Beylerbeyliğine atandı. Mehmet Paşa Mısır, Sina ve Güney Filistin’de birçok eserler, askeri binalar yaptırdı. Kaleleri onarttı. Camiler, imarethaneler, vakıflar kurdu. Dört buçuk yılda büyük hizmetlere imza attı. İstanbul’a iki yıl içinde 1.200.000 duka (3 milyar) vergi toplayıp göndermişti. II. Sultan Osman padişah olunca, Paşa’yı İstanbul’a davet edip İran seferinde başarılı olamayan Halil Paşa’nın yerine (18 Ocak 23 Aralık 1619’da ) ikinci kez sadarete getirmiş ve 11 ay 6 gün sonra yeniden görevden alınmıştır.
Mehmet Paşa, Çelebi Güzelce Ali Paşa’nın entrikaları sonucu 23 Aralık 1619 tarihinde Sadaret Makamını ona terk etmek zorunda kaldı ve Halep Beylerbeyliğine atandı. 1622’de vefat etti ve burada defnedildi.
Bu güzel insan, hayrat Sahibi Öküz Mehmet Paşa namı ile meşhur olup, Halep’te Bekriler yanında cihanı seyreden bir yerde gömülüdür. Allah Rahmet Eyleye, her yerde hayratı vardır. Şam’ın batı ve güneyinde Ulukışlak hayratının benzeri hanlar yaptırmış, ama bu bunların hemen hepsi yok olmuştur.
Mehmet Paşa, güçlü bir devlet adamıydı. Onun babası önceleri Ulukışla’da daha sonraları İstanbul’un Karagümrük mahallesinde öküz nalbantlığı yaptığı için, oğluna da “Öküz” lakabı takılmıştır.
Mehmet Paşa, sadrazamlığı döneminde iki bölgeye önemli, eserler yaptırmıştır. Birini doğup büyüdüğü İstanbul’daki Karagümrük semtine, ikincisini de 1616’da baba yurdu olan Ulukışla’ya kışla, cami, hamam, çarşı, imarethane, fırın ve birde medrese yaptırınıştır.
Alman mareşali Moltke, 1836-39 tarihleri arasında Anadolu’ya yaptığı ziyarette, yazdığı “Moltke ‘nin Türkiye Mektupları” eserinde Ulukışla’dan bahsederken; “Sücaeddin (Ulukışla) kazasında gördüğüm han, Osmanlı İmparatorluğunun en güzel hanlarından biridir. Bu handa bir alay asker rahatlıkla barınabilir” demektedir.
Bugün ilçeye Ulukışla denmesine sebep olan, büyük kışlayı yaptıran, o büyük insan, Ulukışla’lı Mehmet Paşa’dır. Kendisini rahmetle anıyoruz.
Kaynak:İdris YAVUZ-Esra YAVUZ Orta Asya'dan Ulukışla Yaylaklarına adlı eserleri
