Ulukışla’nın İklimi, Bitki Örtüsü ve Coğrafi Yapısı
Ulukışla’nın İklimi, Bitki Örtüsü ve Coğrafi Yapısı
Ulukışla’nın İklimi
Ulukışla’da yıllık sıcaklık ortalaması 9,8 °C’dir. En düşük değere Ocak ayında rastlanır. Ocak ayı sıcaklık ortalaması -2,1 °C’dir. Ocak ayından sonra Şubat’tan itibaren artan yıllık sıcaklıklar Temmuz ayında en üst seviyeye (21,9 °C) ulaşır. Ağustos’tan itibaren azalan sıcaklıklar Ocak ayında aynı değere ulaşır.
Kış aylarında sıcaklık değerlerinin 0 °C ve altına düşmesi kış şartlarının belirginleştiğini gösterir. Yaz sıcaklıklarının artması ile kış ve yaz mevsimi belirginleşirken ilkbahar ve sonbahar mevsimlerinde belirginlikler azalmıştır. ilkbahar ve sonbahar mevsimleri geçiş özelliği göstermektedir. Bu yönü ile ilçe dört mevsimi belirgin bir şekilde yaşamaktadır.
Don Olaylı Günleri
Don olayları özellikle Kasım, Aralık, Ocak, Şubat, Mart aylarında kendini gösterir. Don, toprağın içindeki suyun ısısının aniden ve fazla miktarda düşmesi ile sıvı halden katı hale gelmesidir.Mart, Nisan, Mayıs aylarında oluşan ani don olayları, özellikle tanm alanlarında ve inşaat alanlarında önemli olmaktadır. Urünlerin soğuktan donması ve verimin düşmesi çiftçiler için olumsuzluktur.
Rüzgarlar
Rüzgarlar, farklı basınç özelliklerine ait alanlar arasında hareketlidir. Ulukışla, iki tarafı dağlarla çevrili boğaz görünümünde olduğu için rüzgar hızının belirli yönlere doğru artmasına neden olmuştur. Burada esen rüzgarların büyük bir bölümü Batı ve Batı-Kuzeybatı kaynaklıdır.En az rüzgar Güney-Güneybatı yönünden esmektedir. Güney’den az esmesinin en önemli nedeni bir sıradağ olan Torosların ilçenin güneyinde yer almasıdır.
Yağışlar
Yağış, atmosferdeki bulutlar içerisindeki su buharının belirli doyum noktasına ulaştıktan sonra ani ısı değişiklikerine bağlı olarak yeryüzüne farklı şekillerde (yağmur, kar, çiğ, dolu, çisenti) inmesidir.
Ulukışla’da en sık görülen yağış türleri yağmur, kar ve sıcak mevsimlerde doludur. Kar yağışları çoğunlukla Kasım, Aralık, Ocak, Şubat aylarında görülür. En fazla kar yağışlı ay Şubat ayıdır. Karla örtülü olma yönü ile Ocak ayı öndedir.
Ulukışla’nın Bitki Örtüsü
İç Anadolu Bölgesinde yer alan Ulukışla’da görülen karasal iklim, bitki örtüsünü kendine göre şekillendirmiştir. Erinç iklim tasnifime göre step bitki örtüsü görülmektedir. Özellikle ilçe merkezi ve kuzey kesimlerinde görülen bozkır örtüsü içinde tek yıllık otlar, san ot, keven, tespih çalısı, sumak, kadıntuzluğu, kekik, yavşan otu, gelincik, böğürtlen, eğrelti otu, funda ve dikenler dikkat çekmektedir.
Karasal iklimin etkisi ile oluşan bozkır bitki örtüsünün karakteristik bitkisi kevenler Ulukışla’da Torosların eteklerindeki orman örtüsü hariç ilçenin bütün bölümlerinde görülmektedir. Yaz sıcaklığında hayatta kalabilmesi için gerekli olan suyu derinlerden almak isteyen geven bitkisi kökleri 1,5 metreye kadar uzamaktadır.
Bolkar Dağları’nın kuzey yamaçları; kızılçam, karaçam, köknar, sedir, ardıç türleri ve iğne yapraklı ormanlarla kaplıdır. Yer yer meşe, gürgen ve dişbudak gibi geniş yapraklı ormanlara da rastlanır. Dere yataklarında çınar ve ılgın gibi ağaçlar da görülür.
Doğal bitki örtüsü içerisinde ilkbahar aylarında yağışların etkisiyle bütün tepeler küçük yeşil otlarla kaplanmaktadır. Bu yeşillik yaz sıcaklarının başlaması ile sarı otlara dönüşmektedir.
Ormanlar
Ulukışla’nın güney kesimlerinde uzanan Toros sıradağları üzerinde görülen ormanlar ilçenin tamamıyla bozkır bitki örtüsüne sahip olduğu imajını sarsmaktadır. Özellikle ilçenin güneyinde yer alan bölgede ve Çakıt Suyu Vadisi ve bu vadiye açılan diğer vadilerde görülen ormanlar önemli bir yer tutar.
Orman örtüsü içinde sedir, karaçam, kızılçam, kayın, ardıç, meşe gibi ağaçlar görülmektedir. Bolkar dağlarının yüksek yamaçlarında köknar, kızılçam, karaçam, sedirden oluşan ormanlara rastlanılmaktadır.
Ormanların yükselti sınırları 600—700 metre kadar maki karakterli, 1500 metreye kadar yayvan ve iğne yaprakları, 2200—2400 metreye kadar olan alanlarda ise karaçam, kızılçam, köknar ve sedir yer alır. İlçe yüzölçümünün %l9,2’si orman alanıdır.
Bolkar dağları üzerinde doğal kızılçam ve doğal karaçam gibi endemik çam türleri yer almaktadır. Bitki örtüsünün seyrek olması ilçe içerisinde erozyon faaliyetlerinin artması tetiklenmiştir. Bitki örtüsünün uzun yıllardır devam eden tahribi, meralarda ve ormanlarda aşırı hayvan otlatma ve yanlış arazi kullanımı ve bilinçsiz tarım yapılması bitki örtüsünün bozulmasına neden olmuştur.
Orman Genel Müdürlüğü’nün 1980 yılı ilkbaharında Seyhan Nehri’nin bir kolu olan Çakıl Akarsuyu’nun taşması ve sel felaketi nedeniyle Seyhan Barajı’nın dolmaması ve erozyonun önlenmesi amacıyla başlattığı proje ile ağaçlandırma çalışmaları görülmektedir. Bu çalışmalar 1982 yılı içerisinde Çakıt Suyu Ağaçlandırma Projesi sayesinde ilçenin birçok kesimi ağaçlandırılmıştır.
Çakıt Projesi’nin baslıca amaçları, sel ve taşkınlara karsı basta Adana olmak üzere yerleşim alanlarını korumak, Seyhan Barajı’nın dolmasını engellemek, kara ve demiryolu ulaşımını zararlardan korumak. Havzada toprak aşınma ve taşınmalarını önlemek olarak belirlenmiştir.
Çakıt Projesi’nin baslıca amaçları, sel ve taşkınlara karsı basta Adana olmak üzere yerleşim alanlarını korumak, Seyhan Barajı’nın dolmasını engellemek, kara ve demiryolu ulaşımını zararlardan korumak. Havzada toprak aşınma ve taşınmalarını önlemek olarak belirlenmiştir.
Bölge, genel olarak dağlıktır. Yüksek yamaçlarında kızılçam, karaçam, sedir ve göknar ormanları bulunmaktadır. Ormanlık saha toplamı 24.673 hektardır. Bu. Bölge 1980 den itibaren Çakıt Projesi çerçevesi içinde ağaçlandırılmıştır.
Ulukışla’nın Coğrafi Yapısı
Ulukışla, Toroslar, Medetsiz ve Bolkar Dağları arasında, Aydos Dağlarının Kuzey eteklerinde kurulmuştur. Doğuda Adana ili Pozantı ilçesi, Güneyde Mersin ili Tarsus ilçesi, Batıda Konya ili Ereğli ilçesi, Kuzeyde Niğde ili Bor ve Çamardı ilçelerine sınır olan Ulukışla, Bolkar dağları Konya ovası, Aladağ, Kırkgeçit vadisinin devamında İç Anadolu düzlükleri arasında yer almaktadır.
İlçenin yüzölçümü 1593 km2, denizden yüksekliği 1427 metre olarak ölçülmüştür
İlçenin Su Kaynakları
Akarsular, Göl ve Göletler
İlçe sınırları içerisinde yer alan ve akarsuların büyük bir kısmını toplayaıi Çakıt Çayı önemlidir. Bu akarsu Seyhan Barajı’na boşalmaktadır. Çakıt Çayı’nın başı, Ulukışla’daki Toros Dağları’na kadar çıkar. Bu dağlardan inen sular içinden demiryolu geçen yayvan vadide toplanırlar Akarsu güneydoğuya doğru akar.
Kırkgeçit ve Alihoca Dereleri ile beslenen Çakıt Çayı düzensiz rejime sahiptir. Çakıt Çayı’nı besleyen Kırkgeçit Çayı, Eminlik ve Beşevler yöresinden gelen Toraman ve Postallı Dereleri’nin Başmakçı Köyü’nde birleşmesinden meydana gelmiştir. Çakıt Suyu’nun küçük kolunu teşkil eden Sami, Darboğaz, Kılan, Emirler, Alihoca, Maden, Başmakçı Dereleri belli başlı akarsularıdır.
Bunlardan bazıları yaz aylarında tamamen kurur veya azalırlar. Tatboğazı, Acıpınar, Aşağıbağ mevkilerinden çıkan kaynak suları, içme suyu olarak kullanılmaktadır. İlçenin batı ve kuzeybatı kesiminden doğan bazı küçük akarsular da Ereğli Ovası ‘nda kaybolmaktadır.
Emirler, Porsuk, Tekneçukur köylerinin ve Kılan, Darboğaz Kasabalarının sulama göletleri bulunmaktadır.
Ulukışla İç Anadolu düzlüklerinin en son noktasındadır Kılan, Alihoca, Darboğaz, Sami, Çakit, Basmakçı suları, Kırkgeçit deresinde birleşmektedir. Bu derelerin suyu Seyhan Irmağının en önemli kolu ve Seyhan barajının can damarı olarak görülür. Dünyaca ünlü “Hayat su” Şeker Pınarı‘ndan alınmaktadır. Ayrıca ilçenin batı ve kuzeybatı kesiminden kaynaklanan küçük akarsular da Ereğli Ovası içerisinde kaybolurlar.
Çiftehan Çayı, Adana - Ankara karayolunu takip ederek, Ömerli ve Kırkgeçit derelerini bünyesine aldıktan sonra Çakıt Suyu adını alır. Çakıt Suyu da Seyhan Baraj Gölü’ne dökülür.
Şeker pınarı kaynak suyu, Toroslar’ın altından yüzeye birleşir. Ali Hoca, Arpalı, Kırkgeçit ve Horoz dereleri derelerdir.
Diğer akarsular ise; Mollanın Dere ve Çat Deresi’dir. Sahanın kuzeyinde ise Çanakpınar ve Toraman dereleri yer alır. Bu dereler ilkbahar aylarında eriyen kar ve yağmur sularıyla bol su taşırken çoğu kez yaz sonlarına doğru suları tamamen çekilmektedir. Güneyde Çiftehan Çayı’na karışan Killik, Kılanözü, Kılanboğazı ve Alimpınarı dereleri yer alır.
Darboğaz sulama göleti, ilkbahar yağışları ve eriyen kar suları ile dolmaktadır. Kasabada yapılan kiraz tanmı için önemli bir kaynaktır.Bölgedeki Karagöl ve Çini göl ise birleşik kap gibidir. Fransız bilim adamlarınca keşfedilen dünyada tek tür olarak bilinen “Rana HoItzi” ya da “Toros Kurbağası” sadece bu göllerde bulunmaktadır Kanseri yok ettiği ifade edilen karıncalar, ur kekliği, yaban keçisi, bilinmeyen nadide çiçek türlerini bu yörede görmeniz mümkündür. Karagöl ve Çinili göl, Bolkar dağının nadide çiçekleri, meydan yaylasının yeşil çimenliği, yedi göller, tabiat harikası yerlerdir.
İlçede açılan kuyulardan ve göletlerden tarımda sulama yapılmaktadır. Maden Köyü’nde 1947’de Etibank’a ait olan Karasit Mağaraları’nda şifalı maden suyu kaynakları vardır. Yeraltı suları için Devlet Su işleri ve Özel İdarenin değişik zamanlarda yaptığı çalışmalar vardır. Bu hizmetlerin yürütüldüğü alanlar Ulukışla merkez, Şeyhömerli, İmrahor, Basmakçı, Gedelli, Darboğaz, İlhan, Beyağıl, Kolsuz, Toraman (Beşevler), Ovacık, Karacaören, Güney, Altay Köyleri ‘ dir. Yeraltı suyu bakımından Beyağıl Köyü zengindir. Burada açılan 3 kuyudan 85 lt/sn su temin edilmektedir.
Bolkar Dağları üzerinde üç göl vardır. Bunlar Karagöl, Çinigöl, Upuk Gölleri’dir. Bunlardan en gelişi, Karagöl 5.000 m2’dir. Çok derin olan gölün kenarları diktir ve suları sabittir. Aydos Dağı’nın güneyinde geniş kayak alanı denen bir düzlük vardır. Bunun birkaç km kuzey doğusunda Çinigöl vardır. Göl dipten kaynaklanan sular ile beslenmektedir.
Kızıltepe Yaylası’nda (3400 m.) birkaç buzul gölü daha vardır. Bunların en genişi Kızıltepe’nin hemen batısındaki Upuk Gölü olup bunun kenarları taşlıktır. Bu da dipten kaynak sularla beslenir.
Kızıltepe Yaylası’nda (3400 m.) birkaç buzul gölü daha vardır. Bunların en genişi Kızıltepe’nin hemen batısındaki Upuk Gölü olup bunun kenarları taşlıktır. Bu da dipten kaynak sularla beslenir.
İçme Suyu
İlçede içme suyu kireçlidir. Şu anda iki eski depoya bağlı olarak şebeke sistemi ile ilçeye su verilmektedir.İlçenin su ihtiyacını gidermek maksadıyla çeşitli yerlerde sondaj çalışmaları yapılmaktadır.
İlçenin Dağları
Bolkarlar’daki Karagöl ve Çinigöl güzergahında yürüyüş, dağcılık faaliyetleri ve dağ turizmi açısından önemlidir.
Ulukışla bölgesinde çok sayıda kuru dere, tepe ve sırt yer almaktadır. Bunlar orta yüksekliktedir. Ulukışla’nın güneyinde Alievinaldı Tepesi (2073 m.), Aydos Dağı 3430 m, Babatepe (1640 m.), Boztepe, Büvelektepe (1614 m.), Cehri Dağı, Çakılca Tepesi, Çakıt Tepe, Çiçek Sekisi Tepesi, Devekayasıtepe (1984 m.), Dikmentepe (1500- 2000 m.), Kabaktepe, Kaletepe (1533 m.), Karatepe (1807 m.), Karlıktepe, Kaşoluk Tepe, Katrandede Tepesi (1779 m.), Kırankaya, Kızıltepe, Kocaguztepe (1525 m.), Medetsiz Tepesi, Bolkar Dağları (3524 m), Sansartepe (1830m.), Tayhacı Tepesi, Ziyaret Tepe (2153 m.)
Kaynak:İdris YAVUZ-Esra YAVUZ Orta Asya'dan Ulukışla Yaylaklarına adlı eserleri
